ก่อนที่จะเขียน อยากให้ท่านที่สนใจเรื่องเฟส ย้อนกลับไปอ่่านหน้าที่ 2 ซึ่งคุณหมอ MAX ได้แนะนำไว้
เท่าที่ตามงานของคุณหมอมานานมาก พบว่าคุณหมอมีทักษะ ทั้งทฤษฎีและปฏิบัติอย่างดีเยี่ยม
พูดง่ายๆ เรียนรู้ตั้งแต่สมัยเป็นนักศึกษาแพทย์กระมัง
ที่ได้เปรียบคือ เรื่องของภาษาประกิต ซึ่งแข็งแรง
http://www.tiggersound.com/webboard/index.php?topic=161303.15
ผมไม่ได้เก่งขนาดนั้นครับ ป๋ามะละกอ
ความรู้เรื่อง Phase ถ้าใครได้เรียนมัธยมศึกษาตอนปลาย ก็จะได้เรียนกันทุกคน ในวิชาฟิสิกส์ เรื่องคลื่น และเสียง/แสง/คลื่นแม่เหล้กไฟฟ้า/ไฟฟ้ากระแส ผมเชื่อว่าทุกคน เคยเรียนผ่านมาทั้งนั้นครับ นอกเสียจากคืนอาจารย์ไปหมด หรือไม่ได้ตั้งใจเรียน
สิ่งที่ผมนำมาเขียนมันก็อยู่ในบทเรียนฟิสิกส์นั่นล่ะครับ หาอ่านได้ในหนังสือฟิสิกส์
(สมัยสอบ entrance ไม่อยากจะบอกว่าได้ฟิสิกส์เกือบเต็ม 100 หุหุ
)
สำหรับเรื่อง เฟสและการแทรกสอดของคลื่นเสียง มันไม่ใช่ทฤษฎีครับ แต่มันเป็น "กฎ"
ทฤษฎี คือ สมมุติฐานที่ได้รับการพิสูจน์แล้วหลายต่อหลายครั้งด้วยกระบวนการทางวิทยาศาสตร์สามารถอธิบายปรากฏการณ์ได้แต่อาจจะยังมีข้อสงสัยบางอย่างที่ยังไม่สามารถพิสูจน์ได้ ถ้าพิสูจน์แล้วพบว่าทฤษฎีเดิมอธิบายไม่ได้และมีทฤษฎีใหม่มาอธิบายได้มากขึ้น ก็สามารถเปลี่ยนแปลงได้
กฎ คือ ทฤษฎีที่ได้รับการพิสูจน์แล้วว่า เป็นจริงทุกประการ สามารถอธิบายปรากฏการณ์ได้ ไม่สามารถหาทฤษฎีอื่นมาหักล้างได้
เรื่องคลื่นนี้เป็น กฎของคลื่นครับ
คลื่นมีคุณสมบัติเฉพาะตัว 4 อย่างคือ สะท้อน หักเห เลี้ยวเบนและแทรกสอด
ไม่ว่าจะเป็นคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้า(คลื่นวิทยุ ไมโครเวพ รังสีเอ็กซ์ แสง) เสียง คลื่นน้ำ ล้วนแต่มีคุณสมบัตินี้ทุกประการ
เรื่องเฟส ก็นำมาใช้ในเรื่องการแทรกสอดของคลื่น ตามที่ได้อธิบายไว้ในหน้า 2
เรื่องการกลับเฟสนั้น ต้องมีความรู้เบื้องต้นก่อน ว่าเราจะกลับเฟสเพื่อแก้ไขปัญหาของระบบเสียงของเรา ให้มันถูกต้องและเป็นไปตามธรรมชาติของเสียงที่สุด
ปัจจัยที่มีผลต่อ เฟสของเสียง ก็ดังที่อธิบายไว้ตั้งแต่หน้า 2 ว่า เริ่มตั้งแต่ การวางทิศทางไมค์ แหล่งกำเนิดเสียง (Acoustic) สายสัญญาณต่างๆ สายลำโพง ขั้วลำโพง (Electrical) การวางดอกลำโพง หันเข้า หันตูดออก เทียบกับตำแหน่งผู้ฟัง (Acoustic)
อีกประเด็นหนึ่งคือ crossover filter shape
ถ้าเป็น LR-12,Butterworth 6,18 ต้องกด invert phase เสมอ เพราะ polar response จะเป็น reverse
ส่วน Bessel 12 ให้กด กลับเฟสทั้ง 2 band
ถ้าเป็น Butterworth 12,24,48 phase response จะ ปกติ แต่ Amplitude ตรงจุดตัดจะ เพิ่มขึ้น 3 dB แก้ด้วยการ ใช้ EQ cut ลง 3 dB
อันนี้จาก MDhouse
http://forum.mdhousegroup.com/index.php?topic=116.0
- ลำโพง 2 ข้าง ( ซ้าย-ขวา ) เปิดทีล่ะข้างดัง 100 dB เท่ากัน เมื่อเฟสตรงกันเป๊ะ 0* ( สีเขียว ) ควรจะได้ความดังเพิ่ม 6 dB
- แต่ถ้าลำโพง 2 ข้าง ( ซ้าย-ขวา ) มีเฟสต่างกัน 90* ความดังจะเพิ่มขึ้นเพียง 3 dB
- แต่ถ้าลำโพง 2 ข้าง ( ซ้าย-ขวา ) มีเฟสต่างกัน 120* ความดังจะเพิ่มขึ้นเพียง 0 dB ( ไม่ดังเพิ่มขึ้น ) ต่อให้มีลำโพงเพิ่มเท่าไรก็ดังเท่าเดิม
- แต่ถ้าลำโพง 2 ข้าง ( ซ้าย-ขวา ) มีเฟสต่างกัน 180* ความดังจะหายไป -100 dB ( เท่ากับว่าเปิดข้างเดียวดัง เปิด 2 ข้างเงียบ )
ที่เราท่องๆกันว่า ถ้าเพิ่มกำลังขึ้น 2 เท่าจะทำให้ความดังเดิ่ม 3 dB อันนี้ถูกต้องครับ แต่เป็นกรณี incoherent คือ ความดังเท่ากัน แต่ต่างความถี่ เช่นเสียงเบสกับ กีตาร์ 80 dB เท่าๆกัน ถ้าเล่นพร้อมกันจะดัง 83 dB
แต่ถ้าเป็น สัญญาณที่ coherent กัน คือ ความถี่เท่ากัน voltage เท่ากัน รูปคลื่นเหมือนกัน เมื่อคลื่นสองขบวนมาเจอกันจะเสริมกันทำให้ดังถึง 6 dBทีเดียว
จะเห็นว่าถ้าเราจัดการเรื่องเฟสของระบบให้ถูกต้อง เราจะได้ความดัง ความไพเราะของระบบ เพิ่มขึ้นอย่างไม่น่าเชื่อ
และอีกประเด็นที่ทำให้เกิด phase รวมกันแล้วเกิด การหักล้างกันคือ การ delay ซึ่งเกิดได้จาก 3 ประเด็น
1. ระยะห่าง ระหว่าง ตู้ low กับ mid-hi ข้างเดียวกัน ถ้าล้ำกันมาก phase รวมอาจเกิดหักล้างกัน ถึงแม้จะเฟสเริ่มต้นเหมือนกัน แต่จุดที่รวมกัน phase จะไม่ตรงกัน
2.
Group delay ที่ Crossover filter สัญญาณเมื่อผ่านวงจรกรองความถี่ที่ crossover ความถี่ย่าน low จะมี delay กว่า mid-hi จึงต้องจัดการทำ delay alignment ก่อน สามารถปรับค่าได้หากเป็น digital crossover แต่ถ้าเป็น Analog crossover เราอาจแก้ไขโดยใช้วิธี เลื่อนตำแหน่งของลำโพง low กับ mid-hi เอา แล้วใช้หูฟังเอาเอง
แสดง Group delay ของ filter แบบ ต่างๆ ตามความถี่
จะเห็นว่า ที่ความถี่ต่ำกว่า 1 KHz Group delay จะมากกว่า ความถี่สูง
3. มุมกระจายเสียงของตู้ลำโพง - แบบ vertical/horizontal
ถกกันมาเยอะ มีท่านไหนพอจะสรุปได้บ้างครับ
1.กลับเฟส ดี หรือ ไม่ อย่างไร ?
2. ปุ่ม กลับ เฟส ด้านหลังครอส ท่านได้ใช้งาน บ้างไหม ใช้อย่างไร ?
ตอบข้อ 1 ตามที่อธิบายไว้ด้านบนนะครับ ขึ้นอยู่กับระบบของท่าน กลับไม่กลับต้องไปไล่ระบบของท่านอีกที
ตอบข้อ 2 ปุ่มกลับเฟส ที่ crossover ใช้เพื่อแก้ไข ปัญหา invert phase ของลำโพง ถ้ามันหันตูดออก ก็กดกลับซะ สายสัญญาณข้างใดข้างหนึ่งกลับขั้ว ก็กดกลับเฟส เพื่อแก้ไข
สำหรับที่บางท่านบอกว่า ลำโพงยี่ห้อดังๆเขาก็กลับเฟสหมด
มันก็เพราะว่า crossover filter ของเขามันจำเป็นจะต้องกลับเฟส เช่น Butterworth 6,18 เป็นต้นจึงจะมี Acoustic phase response เป็นปกติ
ไม่ใช่ว่า เห็นเขากลับเฟส ก็อยากกลับเฟสตามเขา
ให้ดูที่ระบบของเราว่าใช้ filter แบบใด
